#10 Tag, you're it!
Archieven zijn traditioneel lineair: ze kunnen maar in 1 volgorde op de plank staan. Logischerwijs zit elk archiefstuk daardoor ook maar op 1 plaats in de (hiërarchische) inventaris. Maar een archiefstuk kan over zoveel onderwerpen gaan!
De archivaris die de inventaris maakt, kiest een van die onderwerpen uit als 'het' onderwerp waar het stuk het meest bijhoort. Die keuze begint al met het bepalen in welk archief het stuk thuishoort. Een archief is vaak de verzameling die gevormd is door een archiefvormer. Kort door de bocht: de producent van het materiaal bepaalt de belangrijkste plek waarop het wordt opgeborgen. Vragen als "geef mij alles over mijn grootvader" kunnen we dan ook niet beantwoorden zonder eerst na te denken over welke instanties zich met opa hebben bemoeid en daarbinnen na te denken over het onderwerp waar zich de gezochte informatie zou kunnen bevinden. Uiteindelijk komen we dan via een lineair pad op *de* plek waar zich het document bevindt.
foto: craftapalooza
Tags hebben dit probleem niet. Tags zijn meerdimensionaal. Elke tag vormt een eigen filter op een collectie. Daarmee stap je over de beperkingen van de ene dimensie van de plank heen en kun je langs meerdere wegen bij de gezochte informatie komen. Ik ben dan ook een grote fan van het toepassen van tags om collecties te ontsluiten.
Dan krijg je de vraag: kennen we zelf tags toe of laten we het over aan het publiek. Het eerste heeft als voordeel dat je meer controle hebt en dat je ook overeenstemming hebt over wat een tag betekent. Maar hoe belangrijk is dat? Als je je publiek laat taggen heb je het voordeel dat er precies die termen aan toe worden gekend die mensen blijkbaar met dat object associeren. En dat zullen ook de termen zijn waar mensen op zoeken als ze zo'n object willen vinden. Voor mij weegt dat laatste argument erg zwaar. Een object dat niet gevonden wordt, kun je net zo goed niet online zetten.
foto: Aureusbay
Zou inderdaad mooi zijn als het publiek tags gaat toekennen aan archiefstukken. Maar zouden ze dat zo massaal gaan doen, dat er ook bruikbare resultaten naar boven komen?
Zou er een systeem te bedenken zijn, waardoor gebruikers tags MOETEN toekennen als ze een stuk hebben geraadpleegd?
Wat dacht je van links? Waarom de onderzoeker niet links tussen archiefstukken laten leggen waardoor ze ook in relatie tot elkaar komen te staan? Dat is in sommige gevallen nog mooier en directer dan tags die eerst weer een zoekopdracht nodig maken. Met links kun je meteen van stuk naar stuk klikken...
Ja, ik houd van mooie dromen, en ik wil er aan werken om dat mogelijk te maken. Moet toch kunnen?
Links zouden een mooie aanvulling op tags kunnen zijn, maar vervullen volgens mij een ander doel. Links zijn geschikt voor het leggen van 1-op-1 relaties, bijvoorbeeld voor een link vanuit een huwelijksakte naar de (serie) huwelijksbijlagen. Dat is een expliciete associatie, waarbij degene die de link maakt beide 'eindjes' van de link bekijkt en daar bewust een link tussen legt.
Tags zijn n-op-n. Door ergens een tag aan toe te kennen leg je dus indirect een relatie met alle stukken waar die tag aan toegekend is. Op het moment dat je een tag toekent, weet je dus niet wat er aan de andere kant van de relatie zit. Daardoor kun je juist verrassende combinaties krijgen, of ongewenste als meerdere mensen een verschillend begrip hebben bij tags. Zie het voorbeeld van de daguerreotype op Josefiens blog. Voor dingen als plaats- en familienamen zijn tags weer geschikter.
Een andere tussenstap dan links en tags is om archiefstukken te koppelen aan redactionele objecten, zoals personen en gebouwen. Dat is de aanpak die gekozen is bij het project Erfgoed Denekamp. Van een bron (archiefstuk, foto, literatuur) wordt vastgelegd welke personen, organisaties, gebouwen, percelen en historische gebeurtenissen er in voorkomen en welke relaties tussen die objecten erin vermeld worden (bijv. huwelijk, bewoning, eigenaar). Vervolgens worden die vermeldingen door een redactie met elkaar gecombineerd: de persoon die in die geboorteakte wordt vermeld, is dezelfde persoon als de persoon die op die foto staat. De gegevens van alle vermeldingen worden in die 'redactionele' persoon gecombineerd, waarbij de redactie bij afwijking tussen de gegevens bepaalt welke moeten worden overgenomen. Dat is een heel krachtig model.
Ook Ancestry.com werkt met zo'n model, alleen dan beperkt tot personen. Als je je stamboom in Ancestry hebt, kun je vervolgens historische documenten zoeken bij die persoon. Als je een document aan een persoon hangt, geeft Ancestry aan welke nieuwe gegevens je dan over kunt nemen. Vervolgens komt die bron niet alleen aan de persoon te hangen, maar geldt die ook als bronvermelding voor de feitjes die je hebt overgenomen. Dat werkt erg prettig. Een nieuwe stap die Ancestry vorige week heeft genomen is dat je nu bij sommige bronnen bij de vermeldingen kunt zien aan welke personen die gehangen zijn. Je kunt dus nu vanuit de bron doorklikken naar de stambomen van deelnemers van Ancestry. Erg krachtig.
@23dingen
Verplicht moeten taggen lijkt me niet zinvol, dat is vragen om misbruik.
Tags zijn vooral zinvol om je 'eigen' spullen mee in te delen. Niemand ruimt ook vrijwillig bij iemand anders het huis op, maar je eigen huis wil je wel in orde hebben. Tim Spalding van LibraryThing schreef in 2007 al een blogpost over het verschil tussen het gebruik van tags bij Amazon en Librarything.
Als we mensen massaal willen laten taggen, zullen we ze die archiefstukken dus als hun eigen stukken moeten laten beschouwen. Laat mensen een soort 'mijn archief' aanleggen waar ze hun gevonden archiefstukken in op kunnen slaan. Om die te ordenen kunnen ze tags gebruiken. En die tags die ze gebruiken om hun eigen selectie te ordenen, gebruiken wij dan meteen weer om te tonen waar bezoekers vinden dat een stuk over gaat.